Als het leven te zwaar wordt

Een systemische blik op euthanasie 

Soms is de keuze voor euthanasie geen verlangen naar de dood, maar een verlangen naar het einde van een ondraaglijke last.

Als je er systemisch naar kijkt, lijkt het wel dat zo’n keuze meer lijkt te omvatten dan persoonlijke pijn. Ze raakt aan collectieve, relationele en existentiële lagen. En als we die durven zien, ontstaat er ruimte voor een ander gesprek.

 1. Collectieve wil en toestemming

Er lijkt een paradox tussen wil en toestemming:

Enerzijds de wil tot regie, autonomie, keuzevrijheid: “ik bepaal het moment waarop ik ga”. Anderzijds een diepe hunkering naar toestemming: “mag ik gaan?”, “is het oké als ik stop met dragen?”, “mogen de anderen verder zonder mij?”

Dit raakt aan dynamieken van loyaliteit, afscheid, onuitgesproken schuld en het verlangen erkend te worden in de zwaarte van het bestaan.

 2. Systemisch dragen en uitputting

Wanneer iemand zegt: “Ik kan niet meer”, is dat soms letterlijk hun eigen grens. Maar systemisch gezien klinkt er ook:

“Ik draag iets wat groter is dan mij.” “Wat ik draag is niet van mij alleen, maar ik weet niet hoe het terug te leggen.”

Zeker bij herhaald psychisch lijden, trauma of transgenerationele lasten zie je vaak dat iemand op de plek van een ander staat, of het lot draagt van iemand die niet gezien werd. De wil om te sterven kan dan een echo zijn van iemand anders’ lot.

 3. De grens van het kunnen bestaan

Soms zegt iemand die euthanasie overweegt niet: "Ik wil dood", maar eerder:

“Ik weet niet meer hoe ik moet leven.” “Ik kan het leven niet meer ontvangen, het past niet meer in mij.” “Er is geen plek waar ik besta zoals ik ben.”

Het kan voortkomen uit een jarenlang tekort aan bedding, erkenning, spiegeling of nabijheid. Het lijden wordt dan een vorm van existentieel dakloos zijn.

Euthanasie is in die context geen vlucht, maar een diep verlangen naar rust, naar het beëindigen van overleven, naar eindelijk mogen verdwijnen uit een veld waarin je nooit helemaal hebt mogen verschijnen.

 4. Een collectief signaal?

Er lijkt iets collectiefs onder te liggen. Alsof het een seismograaf is van een samenleving waarin:

• Het ‘presteren’ hoger staat dan het ‘zijn’
• Kwetsbaarheid vaak geen plek krijgt
• Verdriet, zinloosheid en existentiële pijn weinig bedding vinden

De toename van euthanasie bij psychisch lijden kan dan ook een spiegel zijn: het toont waar we als samenleving nog niet in staat zijn om werkelijk nabij te zijn bij wat moeilijk is. Het kan een stille schreeuw zijn: Zie mij. Zie het leven dat ik draag. Zie het gewicht dat geen woorden kreeg.

 5. De dood als laatste plek van agency

In sommige gevallen is euthanasie de enige plek waar iemand opnieuw controle ervaart. Wanneer therapie, hulpverlening of het leven zelf geen beweging brengt, biedt het proces van euthanasie net dát: voorbereiding, erkenning, ritueel, keuze.

Soms is dat genoeg. Niet zelden opent het proces een gesprek, een liefdevolle ontmoeting of een uitgesteld rouwproces waardoor het lijden iets verzacht. Niet altijd. Maar soms wel.

 Mogelijke systemische vragen

Voor wie hiermee werkt, of het zelf ervaart:

• Wat draag jij dat niet van jou is?
• Aan wie ben je zo loyaal dat je jezelf opoffert?
• Welke toestemming heb je (nog) niet gekregen – of niet gegeven?
• Wie of wat moet erkend worden opdat jij mag leven?
• Wat zou het leven lichter maken, als het je gegeven werd?

 Over mij als begeleider

Los van wat dit van de persoon in kwestie vraagt, zegt het ook iets over mij, als begeleider. 

Over blijven staan, ook als er geen antwoorden zijn. Over kijken naar pijn die niet weg te nemen is. Over buigen voor het lot, wanneer veranderen niet mogelijk is.

Want soms is de meest menselijke nabijheid die we kunnen bieden geen oplossing, enkel aanwezigheid.

Raakt dit thema je als mens of als begeleider?
Soms kan het helpend zijn om er systemisch naar te kijken.
Plan een gesprek  of lees meer via Systemisch bekeken.